ارزیابی پیامدهای نواحی صنعتی بر توسعه روستایی (نمونه موردی روستای خیرآباد استان مرکزی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشکده علوم زمین ، دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

صنعتی‌سازی به عنوان یکی از رویکردهای توسعه روستایی را می‌توان در دوگروه تقسیم‌بندی کرد. گروه اول صنایعی هستند که در ارتباط و مکمل فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی روستا هستند و می‌توانند اثرات مثبتی بر جوامع روستایی داشته باشند. دسته دوم در ارتباط با فضای روستا نیستند و معمولاً جانشین فعالیت‌های اقتصادی روستا می‌شوند. نواحی صنعتی روستایی بر اساس ویژگی‌هایی که دارند در دسته دوم قرار می‌گیرند که رویکرد غالب برنامه‌ریزان کشور ما نیز بوده و تاکنون از این راهکار به کرات بهره گرفته شده است. فرض مقاله حاضر این است که چنین نواحی در حین اینکه کارایی لازم را ندارند، می‌توانند آثار زیان‌باری نیز به دنبال داشته باشند. همچنین هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر ایجاد نواحی صنعتی بر توسعه روستایی (نمونه موردی: روستای خیرآباد استان مرکزی) است. به همین منظور، به ارزیابی اثر ناحیه صنعتی در روستای خیرآباد واقع در شهرستان اراک پرداخته شده است. روش ارزیابی این پژوهش تجزیه و تحلیل بر اساس پرسش‌نامه و با استفاده از روش مقایسه‌ای من‌ویتنی و تحلیل عاملی بوده است. نتایج حاصله نشان می‌دهد که اثر صنعتی‌سازی بر روی ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیرساختی مثبت و بر روی ابعاد فرهنگی، کشاورزی، گردشگری، محیط‌زیستی و کالبدی منفی بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessing the Impact of Industrial Areas on Rural Development (Case Study of Kheirabad Village of Markazi Province)

نویسنده [English]

  • masoudeh nikooie fard
MSc of Geographic and rural planning, Faculty of Earth Sciences, Shahid Beheshti University
چکیده [English]

Industrialization as one of the rural development approaches can be divided into two groups. The first group are industries that are related to and complementary to the social, economic, and environmental activities of the village and can have positive effects on rural communities. The second category is not related to rural space and usually substitutes for rural economic activities. Rural industrial areas, according to their characteristics, fall into the second category, which is also the dominant approach of our country planners and so far this approach has been used frequently. The assumption of the present paper is that such areas can have harmful effects while not performing well. The purpose of the present study is to investigate the impact of industrial areas on rural development (Case Study: Kheirabad Village of Markazi Province). To this end, the impact of the industrial zone on the village of Kheirabad in Arak city has been evaluated. The evaluation method of this study was questionnaire-based analysis using Mann-Whitney comparative method and factor analysis. The results show that the effect of industrialization on economic, social and infrastructural dimensions is positive and on cultural, agricultural, tourism, environmental and physical dimensions is negative.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rural Development
  • Industrial Areas
  • Factor Analysis
  • Kheirabad Village of Arak county
افراخته، ح؛ قاسمی سیانی، م. (1393). نقش نواحی صنعتی در توسعه روستایی (مطالعه موردی: ناحیه صنعتی کوهپایه در شهرستان اصفهان). فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی، 148: 98-79.
بوذرجمهری، خ؛ شایان، ح؛ بهرامی، ک. (1393). بررسی اثرات اجتماعی و زیست‌محیطی شهرک‌های صنعتی بر نواحی روستایی (مطالعه موردی: شهرک صنعتی چناران). فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، سال پنجم، شماره 20.
پوراحمد، الف؛ طاهرخانی، م؛ و باباخانی، ر. (1381). نقش نواحی صنعتی در اشتغال و کاهش مهاجرت‌های روستایی (مطالعه موردی: ناحیه صنعتی لاسجرد). فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی، 43: 56-43.
رضوانی، م، (1390). برنامه‌ریزی توسعه روستایی در ایران. تهران: نشر قومس، چاپ چهارم.
سجاسی، ح. الف؛ رومیانی، الف؛ و صانعی، س. (1393). ارزیابی و تبیین کارکرد صنایع روستایی در توسعه (مطالعه موردی: دهستان صائین قلعه در شهرستان ابهر). فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، شماره 2: 105-87.
سالنامه آماری استان مرکزی (1390). استان داری مرکزی معاونت برنامه‌ریزی، دفتر آمار و اطلاعات.
فهرست واحدهای صنعتی مستقر در شهرک‌ها و نواحی صنعتی شرکت شهرک‌های صنعتی استان مرکزی، 1398.
جمعه پور، م. (1384). مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی توسعه روستایی. تهران: انتشارات سمت.
حسن‌زاده، م، حسن‌زاده، ق. (1393). بررسی نقش و جایگاه شهرک‌های صنعتی بر توسعه روستایی (مطالعه موردی: شهرک صنعتی ربط در شهرستان سردشت). همایش علوم جغرافیایی ایران، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران: 177-169.
شکویی، ح، (1373). دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری. جلد اول، تهران: انتشارات سمت، چاپ اول.
صحراییان، س.م. (1380). اقتصاد ایران، سازماندهی صنایع کوچک، طرحی در بازسازی اقتصاد ایران. تهران: انتشارات معارف.
طاهرخانی، م، (1380)، نقش نواحی صنعتی در توسعه روستایی (مطالعه موردی: نواحی صنعتی روستایی در استان مرکزی). رساله دکتری دانشگاه تربیت مدرس.
طاهرخانی، م، (1381)، صنایع کوچک، سنگ بنای استراتژی آینده توسعه روستایی. نشریه تحقیقات جغرافیایی، تابستان و پاییز 1381، دوره 17، شماره 3-2: 168-151.
عمادی، م. ح، (1393)، بررسی نظریه‌های توسعه روستایی در ایران و جهان. مرکز مطالعات علم و تکنولوژی دانشگاه علم و صنعت.
کلانتری، خ، (1395)، پردازش و تحلیل داده‌ها در تحقیقات اجتماعی- اقتصادی. فرهنگ صبا، چاپ هشتم.
مرادی، م، مطیعی لنگرودی، ح. (1384). جایگاه صنایع در فرایند صنعتی سازی و توسعه روستایی بخش مرکزی شهرستان بیرجند. پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 53، پاییز: 149-137.
ملاشاهی، غ، (1391)، اهمیت و نقش صنایع کوچک روستایی در ایجاد اشتغال پایدار. ماهنامه اجتماعی، اقتصادی، علمی و فرهنگی کار و جامعه، شماره 152.
میرزاعلی، م؛ و عسگری، الف. (1394). بررسی اثرات شهرک‌های صنعتی بر نواحی روستایی (مطالعه موردی: شهرک صنعتی فراهان). دومین کنفرانس بین‌المللی علوم جغرافیایی، شیراز: مؤسسه عالی فناوری خوارزمی.
مطیعی لنگرودی، ح؛  نجفی کانی، ع. (1385). بررسی و ارزیابی اثرات شهرک‌ها و نواحی صنعتی در توسعه اقتصادی و اجتماعی مناطق روستایی (نمونه موردی: شهرستان بابل). فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 58: 165-147.
مطیعی لنگرودی، ح؛  نجفی کانی، ع. (1384). توسعه و صنعتی سازی روستاها (نظریه‌ها، روش‌ها و راهبردهای توسعه صنعتی). انتشارات دانشگاه تهران.
نیکویی فرد، م؛  رحمانی، بیژن، (1397)، تأثیرات گسترش صنایع کارگاهی و کارخانه‌ای برتوسعه روستایی (نمونه موردی: ناحیه صنعتی خیرآباد، شهرستان اراک). پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته برنامه‌ریزی توسعه روستایی دانشگاه شهید بهشتی تهران.
Bechara, N, & Mogrini, C. (2013). Economic growth and the rise of forests. Quarterly Journal of Economics, 118(2): 601-637.
Choi, H.S. (2001). Rural Industrialization through science and technology. Institute of industrial science and technology, Korea.
Cuchiloi. )2005(.Impact of socio economic changes on the livelihoods of people living in poverty in Vietnam. Chapter 3. Rural to urban migration. Downloadable report. ASEDP 71. Institute of developing economics Japan external trade organization (IED.JETRQ). Hanoi, Vietnam.
Das, R, & K. Das Ashim (2011). Industrial cluster: An approachfor rural development in north east India. International Journal ofTrade, Economics and Financ
Farja, Yanay; Gimmon, Eli & Greenberg, Zeev (2017). The developing in the developed: Rural SME growth in Israel. The International Journal of Entrepreneurship and Innovation, First Published January 11, 2017.
Kumar, S. (2005). Rural Development through RuralIndustrialization: Exploring the Chinese Experience.
Kishore, C. )2004(.Rural non-farm activities in specific regions of Orissa. Journal of Rural Development, 16: 457-464.
Lee, S. (2007). Diversification of the Rural Economy: A Case Study on Rural Industrialization in the Republic of Korea. Pyongyang: INSES.
Liu, Ying; Huang, Jikun & Zikhali, Precious (2015). The bittersweet fruits of industrialization in rural China: The cost of environment and the benefit from off-farm employment. China Economic Review. Vol. 38, April 2016: 1-10.
Misra, R.P. and Achyuta, R.N. (1990). Micro-Level Rural Planning: Principle; Methods and Case Stady. Concept Publishing Company, New Delhi.
Parikh, A. (1996). Impact of rural industrialization on village life and economy, A social accounting matrix approach. Economic development and cultural change. Vol. 44, No. 2: 351-377.
Singhal, S. and Kapar. A. (2002). In India-an integrated approach towards industrial ecology. Journal of Environmental Management 66.