تأثیر بودجه بر رشد اقتصادی و توزیع درآمد: یک تجزیه‌وتحلیل استانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، عضو هیئت‌علمی گروه اقتصاد دانشکدۀ اقتصاد و علوم سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

2 کارشناسی‌ارشد اقتصاد، گروه اقتصاد دانشکدۀ اقتصاد و علوم سیاسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

بودجه‌ریزی در اقتصاد ایران با چالش­‌های متعددی مواجه است. به‌طورکلی، بودجۀ دولت به دو بخش درآمدی و هزینه‌­ای تقسیم می‌­شود که بخش مصارف آن در بودجۀ عمومی دولت، به سه قسمت اعتبارات هزینه‌ای، تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و تملک دارایی‌های مالی طبقه‌بندی می­‌گردد. دو بخش مصارف هزینه‌ای و مخارج عمرانی، سهمی بالغ‌بر ۹۰ درصد از مصارف بودجۀ عمومی دولت را تشکیل می‌دهند. در مقالۀ حاضر، با استفاده از مبانی نظری و مطالعات تجربی مبتنی بر رهیافت داده­‌های ترکیبی، طی دورۀ زمانی ۱۳۸۷- ۱۳۹۶ تأثیر ۴ امور اعتبارات هزینه‌ای و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای (اقتصادی، رفاهی، آموزشی و سلامت) در استان‌های مختلف، بر رشد اقتصادی استانی و ضریب جینی، موردبررسی قرار می­‌گیرد. مهم‌ترین ویژگی این مقاله که سبب تمایز آن از سایر مطالعات پیشین در این حوزه می‌شود، استفاده از داده‌های مصارف نهایی بودجه، در دو بخش اعتبارات هزینه و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای به‌تفکیک استانی است. نتایج نشان می‌دهد که مخارج عمرانی نسبت به مخارج هزینه‌ای، تأثیر بیشتری بر روی رشد اقتصادی داشته‌اند. مصارف امور رفاهی در بخش اعتبارات هزینه‌ای، به کاهش فاصلۀ طبقاتی کمک کرده است و همچنین برخلاف انتظار، توافق برجام، باتوجه‌به نداشتن تأثیر بر روی اشتغال، نتوانسته باعث بهبود فاصلۀ طبقاتی در اقتصاد گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Impact of Budget Expenditures on Economic Growth and Income Distribution: A Provincial Analysis in Iran

نویسندگان [English]

  • Reza Mohseni 1
  • Hossin Samsami Mazrae Akhond 1
  • Shadnoosh Shikhsharafi 2
1 Assistant Professor, Member of Department of Economics, Faculty of Economics and Political Science, Shahid Beheshti University.
2 M.A. in Economics, Department of Economics, Faculty of Economics and Political Science, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The budget system in Iran has been one of the most controversial issues. The government budget is generally divided into two parts: revenues and expenditures, and its expenditures in the general government budget are divided into three parts: expenditure credits, acquisition of capital assets, and acquisition of financial assets. The two parts of expenditures and capital assets constitute more than 90% of the expenditures of the general government budget. The present study, using the model of estimating the fixed effects of the panel and using annual data (2008-2017), the impact of four items of expenditure credits and acquisition of capital assets (economic, welfare, education, and health) in different provinces on economic growth and provincial Gini coefficient is investigated. The most innovative feature of this study is the use of final budget expenditure data in the two sections of cost credits and acquisition of capital assets by province. The results show that the acquisition of capital assets, compared with expenditure credits, has a greater impact on economic growth. Welfare spending in the expenditure credit sector has helped to reduce the class gap, and also, contrary to the expectations of the JCPOA agreement, has not been able to improve the class gap in the country due to its lack of impact on employment.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Expense Credits
  • Construction Credits
  • Gini Coefficient
  • Provincial Budget
  • Panel Data

مراجع

ابونوری، اسمعیل؛ خوشکار، آرش و داودی، پدرام (۱۳۹۲). «تجزیه ضریب جینی در ایران برحسب مناطق شهری و روستایی». تحقیقات اقتصادی، دورۀ ۴۸، شمارۀ ۳: 1-12.
آذر، عادل و امیرخانی، طیبه (۱۳۹۵). «سیاه‌چالۀ بودجه در نظام بودجه‌ریزی ایران». مدیریت دولتی، دورۀ ۸، شمارۀ ۴: 571-590.
استا، سهراب و باباجانی، جعفر (۱۳۹۲). «مطالعۀ تطبیقی بودجه‌بندی عملکرد در ایران و کشورهای توسعه‌یافته (مطالعۀ موردی:کشور کانادا) ». حسابداری دولتی، دورۀ ۲، شمارۀ ۳، ۷-۱۶.
امین رشتی، نارسیس و اصغری، لیلا (۱۳۹۰). «بررسی نقش هزینه‌های سلامت بر توزیع درآمد در ایران». فصلنامۀ علوم اقتصادی، شمارۀ: 35-159.
امینی، علیرضا و فرهادی‌کیا، علیرضا (۱۳۹۵). «برآورد توابع اشتغال به‌تفکیک بخش‌های اقتصادی ایران و پیش‌بینی اشتغال در برنامۀ ششم توسعه». فصلنامۀ علمی ـ پژوهشی برنامه‌ریزی و بودجه، دورۀ ۲۱، شمارۀ ۴، 61-100.
ایزدخواستی، حجت؛ عرب مازار، عباس و خواجه، علیرضا (۱۳۹۸). «تحلیل اثرات اصلاح مالیات‌های زیست‌محیطی و ساختار مخارج دولت بر رشد اقتصادی و رفاه». تحقیقات اقتصادی، دورۀ ۵۴، شمارۀ ۴، 821-846.
بابازاده، محمد؛ قویدل، صالح و عموزاد خلیلی، حسن (۱۳89). «بررسی عوامل مؤثر بر توزیع درآمد با تأکید بر نقش تجارت خارجی، مطالعۀ موردی ایران بین سال‌های ۱۳۸7 تا ۱۳۸8». فصلنامۀ اقتصاد کاربردی، دورۀ 1، شمارۀ 2، مهر 1389، 161-186.
پروین، سهیلا و قره‌باغیان، مرتضی (1375). «آثار توزیعی مالیات در ایران»، مجله اقتصاد، دانشکدۀ اقتصاد شهید بهشتی، شمارۀ 15.
تقوی، مهدی و رضایی، ابراهیم (1383). «بررسی سیاست‌های مالی بر مصرف و اشتغال در اقتصاد ایران». پژوهشنامۀ اقتصادی، شمارۀ 4 (پیاپی 15) ، 109-132.
جعفری صمیمی، احمد (1391)، اقتصاد بخش عمومی 1، سمت، تهران، 1391.
حسینی، ابراهیم و رضاقلی، مهدیه (1389). « بررسی ریشه‌های مالی تورم در ایران (با تأکید بر کسری بودجه). »  فصلنامۀ پژوهش‌های اقتصادی، دورۀ ۱۰، شمارۀ ۱، 43–۷۰.
حقیقت، جعفر، و محرم جودی، نازیلا (1395). «تأثیر شوک مخارج دولتی بر رشد تولید ناخالص داخلی در ایران: رهیافت ARDL»، مدل‌سازی اقتصادی، 10[4 (پیاپی 36)]، 141-166.
درگاه ملی آمار: .https://www.amar.org.ir
دهمرده قلعه‌نو، نظر؛ شهیکی تاش، مهیم و صفدری، مهدی(1389)، «تأثیر شاخص‌های کلان بر توزیع درآمد در ایران (1353-1386) »، پژوهشنامۀ بازرگانی، سال چهاردهم، بهار 1389، دوره 14،شمارۀ 54: 55-25.
روستا، ایمان؛ میزامحمدی، سعید؛ مهرگان، نادر و اسکندری‌کیا، محمدرضا (۱۳۹۵). «تأثیر مالیات غیرمستقیم بر توزیع درآمد در ایران». فصلنامۀ سیاست‌گذاری پیشرفت اقتصادی دانشگاه الزهرا (س)، شمارۀ ۱۱: 132-107.
زارع، بیژن (۱۴۰۰). «بررسی و نقد کتاب آموزش توسعه: مباحث نوین در اقتصاد آموزش». پژوهشنامۀ انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، شمارۀ ۴:۲6۳-۲8۳.
زاینده‌رودی، محسن(1380)، «بررسی تأثیر مالیات (درآمد و نیروی کار)روی عرضۀ نیروی کار»، نشریۀ پژوهش‌های اقتصادی ایران، بهار و تابستان 1380، دوره 3،شمارۀ 8: 58-43.
سبحانیان، سید محمد هادی؛ معماریان، محمد حسین و بحری، پوریا (۱۳۹۹). «واکاوی مالیات بر ارزش‌افزوده و اثرات آن بر رشد اقتصادی در ایران». فصلنامه علمی پژوهشی راهبرد اقتصادی، دورۀ ۹، شمارۀ : ۳25-۳58.
سردار شهرکی، علی؛ امیرزاده، سمیرا و اکبری، احمد (۱۳۹۸). «عوامل مؤثر بر توزیع درآمد در مناطق روستایی ایران». فصلنامۀ اقتصاد فضا و توسعۀ روستایی، شمارۀ ۲: 31-44.
سعدی، محمدرضا؛ عریانی، بهاره؛ موسوی، میرحسین و نعمت‌پور، معصومه (۱۳۸۸). «تحلیل اثرات مخارج دولت بر رشد اقتصادی در چهارچوب مدل رشد بارو» . تحقیقات اقتصادی، شمارۀ ۳ :۱45-۱73.
شریفی، نورالدین (۱۳۹۰). «اثرات مالیات‏ غیرمستقیم و مخارج دولت بر اشتغال و تورم: یک تحلیل داده ـ ستانده». نشریۀ تحقیقات اقتصادی، دورۀ ۴۶، شمارۀ ۹۵، 59-78.
صمدی، علی حسین؛ حقیقت، علی و امین‌زاده، کاظم. (1385). «تورم بهره‌وری و شکست ساختاری؛ شواهد تجربی از اقتصاد ایران 1338-1380». پژوهش‌های اقتصادی ایران، شمارۀ 8(27): 65-87
طیبی سید‌کمیل؛ پورشهابی، فرشید؛ خانی‌زاده امیری، مجتبی و کاظمی، الهام.(1392) «اثر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و درجۀ باز بودن تجاری بر سرمایه‌گذاری داخلی و رشد اقتصادی (مطالعۀ موردی ۱۰ کشور درحال‌توسعه آسیایی) » . فصلنامۀ پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی. ۱۳۹۲، ۲۱ (۶۷) :۱۳۱-۱۵۲.
عباسیان، عزت‌الله، مرادپوراولادی، مهدی و هاشم بیگی، حجت‌الله. (1385). «بررسی اثر عدم‌اطمینان مالیات‌ها بر اشتغال بخش‌های عمدۀ اقتصادی ایران طی دورۀ 1357-1383». تحقیقات اقتصادی، دوره 41،شماره 4، 171-196.
فتحی آقا بابا، محسن؛ عزیزی، خسرو و محمودزاده ، محمود (۱۳۹۹). «اثر تسهیلات بانکی بر رشد ارزش‌افزودۀ صنعت، خدمات، کشاورزی، ساختمان و مسکن». فصلنامۀ مدل‌سازی اقتصادی ، دورۀ ۵۰، شمارۀ ۲، 77-102.
فتحی، یحیی و یوسفی، محمدقلی (۱۳۹۷). «بررسی اثرات باز بودن تجارت بر رشد ارزش‌افزوده صنایع کارخانه‌ای کشورهای ملحق به سازمان تجارت جهانی» . فصلنامه پژوهشنامۀ اقتصادی، شمارۀ ۶۹،: 69-105.
فرح‌بخش، ندا و فرزین‌وش، اسدالله (۱۳۸۸). «اثر کسری بودجه بر کسری حساب‌جاری و رشد اقتصادی». مجلۀ تحقیقات اقتصادی، دورۀ ۴۴، شمارۀ 3.
قانون بودجه، (۱۳۹9). https://www.mporg.ir/FileSystem/View/File.aspx?FileId=0221cc15-82ad-41f2-a805-efc17357a4a9.
کهنسال، محمدرضا و حمیده‌پور، حمیده (۱۳۹۷). «تحلیل عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی با تأکید بر تجارت». پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، شمارۀ ۳۴: ۱15-۱130.
گرایی نژاد، غلامرضا؛ میرزایی، حسین و حاجی‌طاهری، مریم (1390). «بررسی تأثیر هزینه‌های اجتماعی دولت بر رشد اقتصادی و توزیع درآمدها در ایران». اقتصاد مالی (اقتصاد مالی و توسعه)، 5(14): 89-115.
متوسلی، محمود؛ محمدزاده، پرویز و بهشتی، محمدباقر (۱۳۹۸). «بررسی تأثیر شاخص‌های خلاقیت بر رشد اقتصادی در کشورهای منتخب» . فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، شمارۀ ۹۱: 191-226.
مزینی، امیرحسین، (۱۳۹۸). «رشد فراگیر در استان‌های ایران: سیاست‌ها و شاخص‌ها». پژوهشنامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی، شمارۀ ۱۹: 47-71.
محمودزاده، محمود و علمی، سیامک (1391). «نابرابری و رشد اقتصادی در استان‌های کشور». پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، دوره 20، شماره 64،: 131-147.
مهرآرا، محسن و محمدیان، مجتبی (۱۳۹۳). «بررسی عوامل مؤثر بر توزیع درآمد در اقتصاد ایران با رویکرد اقتصادسنجی بیزینی». فصلنامۀ پژوهش‌های اقتصادی ایران، شمارۀ ۶۱: 83-116.
وفایی بکیانی، حبیب‌الله؛ مشهدی احمد، محمود و مهرآرا، محسن (۱۳۹۸). «بررسی رابطه بودجه و رشد اقتصادی استان‌های کشور با لحاظ توزیع اعتبارات بین استانی» . فصلنامۀ مدل‌سازی اقتصادسنجی، شمارۀ ۴: 9-32.
نورمحمدی، خسرو؛ عرب مازار، عباس؛ مهرگان، نادر و پرتویی، بامداد (۱۳۹۹). «تحلیل اثرگذاری مخارج دولت بر نابرابری درآمدی در استان‌های کشور» . فصلنامه اقتصاد مالی، دوره 14،شمارۀ ۵۳: 20-1.
یحیی‌آبادی، ابوالفضل (۱۳۸۷). «افزایش درآمد های نفتی و جایگاه بخش‌های کشاورزی، صنعت و خدمات در ایجاد اشتغال ایران». همایش ملی افزایش درآمدهای نفتی و ایجاد فرصت های شغلی، دورۀ ۱.
یوسفی، محمدقلی و محمدی، الهه. (1392). «تخمین کمی منابع رشد صنعتی در صنایع کارخانه‌ای ایران». پژوهشنامه اقتصادی، دوره 13، شماره 50، پیاپی 3: 1-15.
 Akinsola Foluso A. & Odhiambo Nicholas M., (2017). "Inflation and Economic Growth: a Review of The International Literature," Comparative Economic Research, Sciendo, vol. 20(3), pages 41-56, September.
Baldwin, Richard E. and Frederic Robert-Nicoud (2006), “Trade and Growth with Heterogenous Firms”, NBER working paper No. 12326, June 2006.
Becker, Gary S., and Nigel Tomes (1986), Human Capital and the Rise and Fall of Families; Journal of Labor Economics, No. 4.
Bhagwati, Jagdish (1998). The Capital Myth: The Difference Betwen Trade in Widgets and Trade in Dollars, Foreign Affairs 77: 7-12.
Bokhari, F. A. S., Gai, Y., & Gottret, P. (2007). Governmentt health expenditures and health. Wiley InterScience, 273(September 2006), 257–273. https://doi.org/10.1002/hec.
Carol Litwin, (1998), Trade and Income Distribution in Developing Countries, No 9, Working Papers in Economics, University of Gothenburg, Departement of Economics.
Creedy, J.(1985), Dynamics of Income Distribution, Basil Blackwell, Oxford.
Diaz-Alejandro, C.F (1965), Exchange Rate Devaluation in a Semi-Industrialized Country: The Experience of Argentina 1955–1961, The MIT Press
Dudzevičiūtė, G., Šimelytė, A. and Liučvaitienė, A. (2018), "Government expenditure and economic growth in the European Union countries", International Journal of Social Economics, Vol. 45 No. 2, pp. 372-386. https://doi.org/10.1108/IJSE-12-2016-0365.
Dutton, D. J., Forest, P. G., Kneebone, R. D., & Zwicker, J. D. (2018). Effect of provincial spending on social services and health care on health outcomes in Canada: an observational longitudinal study. Canadian Medical Association Journal, 190(3), E66–E71. https://doi.org/10.1503/cmaj.170132.
Galor, Oded and Daniel Tsiddon (1997), The Distribution of Human Capital and Economic Growth; Journal of Economic Growth, No. 2.
Ghali, K. H. (1998). Government Size and Economic Growth: Evidence from a Multivariate Cointegration Analysis. Applied Economics, 31, 975–987.
Gupta, Rajesh, The Impact of Government Expenditure on Economic Growth in Nepal (January 9, 2018). Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3099218 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3099218
Iheanacho, E. (2016). "The Impact of Financial Development on Economic Growth in Nigeria: An ARDL Analysis," Economies, MDPI, vol. 4(4), pages 1-12, November.
Iwegbunam, Ifeoma & Robinson, Zurika. (2019). Economic growth models and government expenditure in South Africa: A disaggregated impact analysis. International Journal of Economics and Finance Studies. 11. 33-48. 10.34109/ijefs.201911103.
 Jones, Ronald W.(2008), Technology and Income Distribution Issues in Trade Models (December 2008). CESifo Economic Studies, Vol. 54, Issue 4, pp. 551-562, 2008.
Kakwani, N., Neri, M., & Son, H. (2010). Linkages between pro-poor growth, social programs and labor market: the recent Brazilian experience. World Development, 38, 881-894.
Kakwani, N., & Pernia, E. M. (2000). What is pro-poor growth?. Asian Development Review, 18, 1-16.
Kneebone, R., & Wilkins, M. (2016). Canadian provincial government budget data, 1980/81 to 2013/14. Canadian Public Policy, 42(1), 1–19. https://doi.org/10.3138/cpp.2015-046.
Levine, R. and Renelt, D.,(1992). A sensivity analysis  of cross- country growth regression, American Economic Review, 82, 492-63.
Lucas, Robert E. (1988), On the Mechanics of Economic Development, Journal of Monetary Economics, 22, 3–42.
Mankiw, NG, Romer, D and Weil, DN,(1992). A Contribution to the Empirics of Economic Growth, The Quarterly Journal of Economics, Volume 107, Issue 2, May 1992, Pages 407–437
Muhammad, Shahbaz & Faridul, Islam & Muhammad Sabihuddin, Butt (2011). "Devaluation and income inequality: Evidence from Pakistan". MPRA Paper 35522, University Library of Munich, Germany, 1-16.
Ram, R. (1986) Government Size and Economic Growth: A New Framework and Some Evidences from Cross-Sectional and Times Series Data. American Economic Review, 76, 191-203.
Romer, P.M(1986), Increasing Returns and Long-Run Growth, Journal of Political Economy,Vol. 94, No. 5 (Oct.), pp. 1002-1037.
Romer, Christina D., and David H. Romer.)2010 (,"The Macroeconomic Effects of Tax Changes: Estimates Based on a New Measure of Fiscal Shocks." American Economic Review, 100 (3): 763-801.
Schultz, T.W. (1975 ), The Value of the Ability to Deal with Disequilibria, Journal of Economic Literature, No. 13.
Spilimbergo, A et al(1999), Income distribution, factor endowments, and trade openness, Journal of Development Economics, Volume 59, Issue 1, June 1999, Pages 77-101.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار