آسیب‌شناسی و ارائۀ راهبردهای تحقق الزامات استقرار زیرساخت داده مکانی (SDI) در مدیریت یکپارچۀ حریم کلان‌شهر تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی رشتۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استاد گروه تخصصی جغرافیا، دانشکدۀ ادبیات، علوم انسانی و اجتماعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 استادیار گروه تخصصی جغرافیا، دانشکدۀ ادبیات، علوم انسانی و اجتماعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

حریم‌های پیراشهری، بر اثر ناملایمات اقتصادی و مدیریتی، کیفیت مطلوب و زیست‌پذیری خود را از دست داده‌اند. امروزه، برنامه‌ریزی و سازمان‌یابی فضایی، بدون‌ وجود سامانه‌های یکپارچۀ مکانی غیرممکن است. زیرساخت داده مکانی (SDI) می‌تواند، با ایجاد فراداده، استانداردسازی و تدوین سیاست‌های به اشتراک‌گذاری داده، منجر به مدیریت یکپارچۀ داده‌های مکان‌محور و کاهش موازی‌کاری در مدیریت یکپارچۀ حریم کلان‌شهر تهران شود. لیکن، عوامل متعدد درونی و بیرونی، اجرای آن را با مشکل مواجه ساخته‌اند. پژوهش پیشِ‌رو، با نگرشی آسیب‌شناسانه و بهره‌گیری از روش تکافت (SWOT) و روش فرآیند تحلیل شبکه (ANP)، با هدف یافتن راهبردهایی اثربخش برای تحقق الزامات استقرار SDI تعریف شد. این پژوهش کاربردی، ضمن تحلیل محتوای کیفی، با استفاده از نظرات خبرگان، میزان تأثیر هریک از عوامل درونی و بیرونی آسیب‌زا را در سه بُعد ساختاری، محتوایی و مدیریتی شناسایی و سپس، میزان اهمیت راهبردها را محاسبه نمود. سه راهبرد «1. پژوهش در جهت افزایش بهره‌وری در استقرار SDI، 2. استقرار ژئوپورتال به‌منظور ارتقای وضع موجود مدیریت داده‌ها، به‌دلیل تنوع داده‌های موضوعی حریم و 3. توسعۀ نیروی انسانی و بهره‌گیری از روش‌های نوین، درجهت کاهش اتلاف منابع مالی، در ایجاد سامانه‌های موازی و کم‌بازده»، مهم‌ترین راهبردهای منتج از این پژوهش شناخته شدند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Pathology of the Fulfillment of SDI Establishment Requirements and its Strategies in Tehran Metropolitan Peri-Urban

نویسندگان [English]

  • Abolhassan Modarreszadeh Barzoki 1
  • Rahim Sarvar 2
  • Farideh Asadian 3
1 Ph. D. student of Department of Geography, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Professor of Geography, Department of Literature, Humanities and Social Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran .
3 Associated Professor of Geography, Department of Literature, Humanities and Social Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Due to economic and managerial disorders, metropolitan peri-urban areas have lost their quality and habitability. Aspects and problems diversity on the one hand, and territorial and functional dispersion on the other hand, have made spatial planning problematic. SDI establishment can improve spatial data management and decrease parallel works, through the creation of metadata, standardization, and development of data-sharing policies in Tehran. However, many internal and external factors have made the implementation of SDI difficult. For this reason, the current research has presented strategies to fulfill the requirements of SDI establishment with a pathological approach and using the SWOT method and the analytical network process method (ANP); consequently, the most important strategies are extrapolated as follows: (1) Research for increasing the efficiency in SDI implementation, (2) Geoportal establishment to improve data management due to peri-urban thematic data diversity and (3) Human resource and new technologies development to reduce the dissipation of financial resources in creating parallel and low-efficient systems.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban Integrated Management
  • Metropolitan Peri-Urban Area
  • Spatial Data Infrastructure
  • SWOT
  • ANP
  1. آقاکریم علمدارا، فرزاد؛ منصوریان، علی؛ طالعی، محمد و صدقی، سیاوش. (1390). «رفع ناهمگونی معنایی زیرساخت داده مکانی (SDI) با استفاده از سنجش همانندی معنایی مطالعۀ موردی»: شرکت گاز، همایش ژئوماتیک.

    برک‌پور، ناصر و اسدی، ایرج .(1385). «حریم شهر تهران (از گزارش‌های طرح جامع تهران، طرح راهبردی هدایت و کنترل تحولات کالبدی، اسناد)»، قسمت سوم: تدقیق و تکمیل طرح توسعۀ تهران.

    پیشنماز احمدی، مجید؛ محمدزاده، کیوان؛ پاشانژاد، احسان و هوشمند، علی. (1396). «بررسی نقش و ضروریت اسقرار زیرساخت داده‌های مکانی در توسعه پایدار ایران»، یازدهمین کنگره ملی پیشگامان پیشرفت.

     دشتی، حمیدرضا و منصوریان، علی. (1390). «ایجاد فدراسیون SDI با استفاده از معماری سرویس‌گرا»، همایش ژئوماتیک.

    دلاویز، یعقوب؛ کرمی، جلال و رستمی، حسین. (1397). «ارائۀ الگوی راهبردی زیرساخت داده‌های مکانی (SDI) با رویکرد پدافند غیرعامل». بیست و پنجمین همایش و نمایشگاه ملی ژئوماتیک و سومین کنفرانس مهندسی فناوری اطلاعات مکانی.

    رضایی، زهرا؛ ملک، محمدرضا. (1393). «رفع ناهمگونی معنایی در زیرساخت داده مکانی در راستای مدیریت بحران»، ششمین کنفرانش جامع مدیریت بحران.

    حیدری، نفیسه و منصوریان علی. (1389). «بررسی نقش Local SDI در برنامه‌ریزی و مدیریت بهینۀ شهری، باتوجه‌به تجربیات کشورهای مختلف»، همایش ژئوماتیک

    سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران. (1388). «یکپارچه‌سازی بانک‌های اطلاعاتی تأسیسات محلۀ خوب‌بخت و ارائۀ نتایج تکمیلی(گزارش)»، گزارش شمارۀ 10، طرح جامع تونل مشترک تأسیسات شهری حوزۀ شرقی تهران.

    ساکی، رزیتا و کریم زاده، محم امین. (1398) «زیرساخت داده مکانی و شهر هوشمند». نخستین همایش بین‌المللی شهر هوشمند، چالش‌ها و راهبردها، مؤسسۀ آموزش عالی آپادانا، شیراز؛

    سرور، رحیم (1400). «برنامه‌ریزی و مدیریت مناطق کلان‌شهری با تأکید بر مدیریت یکپارچۀ حریم منطقۀ کلان‌شهری تهران»، تهران: سروش، چاپ اول.

     شاکر آرانی، جواد و چهره‌قانی، ابوالقاسم. (1389). «زیرساخت داده مکانی استان قم، چالش‌ها و فرصت‌ها»، همایش ژئوماتیک.

    شهرداری تهران، http://sdi.tehran.ir

    صابریان، جواد و مسگری، محمدسعدی. (1387). «کاربرد پایگاه داده با نمایش‌های مختلف از یک دادۀ واحد در اجرای بهینۀ زیرساخت داده‌مکانی، همایش ژئوماتیک.

    فرزادی‌مقدم، نگار و حجازی‌نیا، عاطفه، (1393)، «استفاده از هوش تجاری مکانی در تصمیم‌گیری مدیریت شهری»، نشریۀ شهرنگار، شمارۀ 68 و 69، مرداد و آبان.

    فدایی، هادی و رسولی، مهدی (1398) تبیین سازگارى زیرساخت داده‌هاى مکانى با مأموریت‌هاى پلیس». فصلنامة پژوهش‌هاى مدیریت انتظامى 14(3): صص 568- 549.

    قادری، محمد و صادقی‌ارج، محسن. (1398). «تبیین راهکاری در تحقق مدیریت یکپارچۀ شهری با به‌کارگیری زیرساخت اطلاعات مکانی با تأکید بر اهمیت موضوع در ساختار مدیریت شهری ایران، دومین کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و مدیریت توسعۀ شهری در ایران، دانشگاه تهران.

    قدس، محسن؛ فلاحی، غلامرضا و مسگری، محمدسعدی. (1389). «بررسی اجزای مرکز هماهنگی داده‌های مکانی و اجرای آن برای سازمان نقشه‌برداری کشور»، همایش ژئوماتیک 89.

    کاظمیان، غلامرضا. (1383) ، تبیین روابط ساختار حاکمیت و قدرت شهری با سازمان‌یابی فضا، تلاش برای طراحی مدل (نمونه منطقه کلان‌شهری)، پایان‌نامۀ دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.

    کاظمیان، غلامرضا و میرعابدینی، سیده زهره. (1390). « آسیب شناسی مدیریت یکپارچۀ شهری در تهران از منظر سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری شهری»، نشریۀ هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، شمارۀ 46، تابستان: 27-38.

    کاظمیان، غلامرضا و میرعابدینی، سیده زهره. (1391) . « شناسایی ابعاد و راهکارهای تحقق مدیریت یکپارچه شهری با روش فراتلفیق»، چهارمین کنفرانس مدیریت و برنامه‌ریزی شهری.

    مدرس‌زاده، ابوالحس؛ بنایی، وحید؛ مسگری، محمدسعدی، و سرور رحیم. (1395). «تبیین رهیافت زیرساخت داده مکانی (SDI) در مدیریت اطلاعات تأسیسات شهری تهران»، همایش ژئوماتیک سال 1395.

    مرکز آمار ایران. (1395). سرشماری عمومی نفوس و مسکن.

    مهرنژاد، پیمان و شهابی‌نژاد، شبنم. (1392). «مدیریت یکپارچۀ توسعۀ شهری مبتنی بر زیرساخت داده‌های مکانی (SDI)»، اولین همایش ملی شهرسازی و معماری در گذر زمان.

    مهندسان مشاور طرح و راهبرد پویا، (1396)، «امکان‌سنجی و تدوین برنامۀ راهبردی مدیریت یکپارچه و هوشمند حریم شهر تهران» ، ادارۀ کل حریم شهرداری تهران.

    واعظی، هادی؛ بکتاش، پیمان؛ نقوی، محمد و امیری، علیرضا. (1390). «نقش زیرساخت داده مکانی(SDI) در پیشرفت پایدار دولت الکترونیک»، همایش ملی ژئوماتیک.

    واعظی، هادی؛ بکتاش، پیمان و امیری، علیرضا. (1389). «ایجاد زیرساخت ملی داده مکانی (NSDI) برای ایران، فرصت‌ها و چالش‌های پیشِ‌رو»، همایش ملی ژئوماتیک.

     

    Bishop I. D., Escobar F. J., Karuppannan S., Willaiamson I. P., Yates P. M. (2000). “ Spatial data infrastructure for cities in developing countries (Lesson from the Bangkok experience)”, Cities,Vol. 17, No. 2, pp.85-96.

    Bucher B., Tiainen E., von Brasch T., Janssen P., Kotzinos D., Ceh M., Rijsdijk M., Folmer E., Van Damme M-D., Zhral M. (2020). Conciliating Perspectives from Mapping Agencies and Web of Data on Successful European SDIs: Toward a European Geographic Knowledge Graph.

    GSDI (2003). Developing Spatial Data Infrastructure: The SDI Cookbook, www.gsdi.org.

    Das Gupta, A. R. (2001). National Geo-Spatial Data Infrastructure: Theories and Technologies, National Geospatial Data Infrastructure (NGDI) Proceedings.

    1. Luiz, C. D., (2007). WS-GIS: Towards a SOA-Based SDI Federation. Advances in Geoinformatics, 247-265.

    Gerardus Blokdyk (2021). SWOT analysis A Clear and Concise Reference. (2nd Edition); Toronto, ON: 5STARCooks, 978-0655152668.

     Gómez P. M., García M. P., Seco G. G., Santiago A. R., Johnson C. T. (2019). The Americas’ Spatial Data Infrastructure. International Journal of Geo-Information. 2019, 8, 432.

    Gürel, E. & Tat, M. (2017). SWOT analysis: a theoretical review. Journal of International Social Research 10 (51): 1145–1154.

    Khan, A., Sepasgozar, S., Liu, T. and Yu, R. (2021). Integration of BIM and Immersive Technologies for AEC: A Scientometric-SWOT Analysis and Critical Content Review. Buildings 2021, 11, 126

    Kotsev A., Minghini M., Tomas R., Cetl V., Lutz M. (2020). From Spatial Data Infrastructures to Data Spaces—A Technological Perspective on the Evolution of European SDIs

    Maes, M.J.A.; Jones, K.E. Toledano, M.B.; Milligan, B. (2019). Mapping synergies and trade-offs between urban ecosystems and the sustainable development goals. Environ. Sci. Policy 2019, 93, 181–188.

    Mansourian, A. & Valadan Zoej, M. J. (2008). Iran SDI Initiative: Study Phase of NSDI. The International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences XXXVII, B4, Beijing.

    Nebert D. (2009). Spatial Data Infrastructure Concepts and Components, U.S. Federal Geographic Data Committee.

    Olfat Hamed, Qureshi F. Masood, Rajabifard Abbas, (2009). DESIGN OF SDI TO FACILITATE URBAN PLANNING AT LOCAL LEVEL, AsiaGIS 2008 Conference.

     Omidipoor M., Toomanian A., Neysani Samany N., Mansourian A., (2020). Knowledge DiscoveryWeb Service for Spatial Data Infrastructures, International Journal of Geo-Information, ISPRS Int. J. Geo-Inf. 2021, 10, 12.

    Saaty, T. L. (2005). Theory and Applications of the Analytic Network Process. Pittsburgh, PA: RWS Publications, 4922 Ellsworth Avenue, Pittsburgh, PA 15213.

    Ziari Keramatollah, Behzadfar Mostafa (2021). A Pattern for an Integrated Urban Development Management System Using an Urban Planning Approach (Case study: Bandar Abbas), Space Ontology International Journal, Autumn 2021, Vol. 10, Issue 4, No. 39, Pages: 67- 80