تحلیل چگونگی اثرپذیری نرخ رشد اقتصادی ایران از تحریم‌های اقتصادی (رویکرد فازی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه اقتصاد، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

2 دانش آموختۀ دکتری اقتصاد، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

3 استاد گروه اقتصاد، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

نرخ رشد اقتصادی، ازجمله متغیّرهای مهم اقتصادی است که عوامل مختلفی بر روی آن اثرگذارند. طبق مطالعات تجربی، عوامل مرئی و نامرئی متعدد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و ... بر نرخ رشد در ایران مؤثر بوده‌اند؛ عواملی که همۀ آنها را نمی‌توان در یک مدل اقتصادی لحاظ کرد؛ بنابراین، با روش‌های مرسوم نیز نمی‌‌توان با قاطعیت و اطمینان، دربارۀ میزان اثر تحریم‌های اقتصادی، بر نرخ رشد اقتصادی اظهارنظر نمود. بر پایۀ این استدلال، در این پژوهش؛ برای بررسی چگونگی تأثیر تحریم‌های اقتصادی وضع‌شده علیه ایران، در کنار سایر متغیّرهای اثرگذار بر نرخ رشد اقتصادی در بازه زمانی پس از انقلاب اسلامی (1400-1357)، از رویکرد فازی استفاده ‌شده است. نتایج نشان می‌دهد که تحریم‌های شدید اقتصادی، با ضریب فازی بالا و قوی، تأثیری منفی و قابل‌توجه بر نرخ رشد در ایران داشته است. پس از تحریم‌های شدید، کسری بودجه، نقدینگی، نرخ ارز و تحریم‌های متوسط، به‌ترتیب، بیشترین آثار منفی را بر نرخ رشد اقتصادی ایران در این سال‌ها داشته‌اند. ضرایب فازی به‌دست‌آمده برای متغیّرهای درآمدهای نفتی، رشد نیروی کار، سرمایۀ فیزیکی، سرمایۀ انسانی، درجۀ باز بودن اقتصاد، نرخ رشد اقتصادی سال قبل و سرمایه‌گذاری خالص مستقیم خارجی در ایران نیز، حاکی از اثر مثبت این متغیّرها بر نرخ رشد اقتصادی است. همچنین، نتیجۀ برآورد مجدد مدل، با در نظر گرفتن وقفه‌های اوّل متغیّرهای درآمدهای نفتی و کسری بودجه در نرخ رشد اقتصادی، خروجی مدل نخست را تأیید می‌نماید. در این حالت نیز، بیشترین اثر منفی را بر نرخ رشد اقتصادی ایران، تحریم‌های شدید اقتصادی داشته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Impact of Economic Sanctions on Iran's Economic Growth Rate (Fuzzy Approach)

نویسندگان [English]

  • Mostafa Elmimoghaddam 1
  • Mostafa Shokri 2
  • Asghar Abolhasani Hastiani 3
  • Minoo Amini Milani 1
  • Nasrin Mansouri 1
1 Assistant Professor, Department of Economics, Payame Noor University, Tehran, Iran .
2 PhD in International Economics, Tabriz University, Tabriz, Iran.
3 Professor, Department of Economics, Payame Noor University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Economic growth rate is one of the most important economic variables that are affected by various factors. According to empirical studies, many visible and invisible political, social, and economic factors have been effective on the growth rate in Iran; Factors that cannot all be included in an economic model. The conventional methods preclude us from commenting with certainty about the effectiveness of some of these factors on the growth rate. Based on this argument, in this research, the fuzzy approach has been used to investigate the effect of the economic sanctions imposed against Iran along with other variables affecting the economic growth rate in the period after the Islamic Revolution (1357-1400). The results show that severe economic sanctions with a high and strong fuzzy coefficient have had a significant negative effect on the growth rate in Iran. After severe sanctions, budget deficit, liquidity, exchange rate, and moderate sanctions have had the most negative effects on the economic growth rate in this period. The fuzzy coefficients obtained for the variables of oil revenues, labor force growth, physical capital, human capital, degree of openness of the economy, economic growth rate of the previous year, and net foreign direct investment in Iran, respectively, indicate the positive effect of these variables on the growth rate in this period of time. Also, the result of the re-estimation of the model, taking into account the first breaks of the variables of oil revenues and budget deficit in the economic growth rate, confirms the output of the first model. In this case, severe economic sanctions have had the most negative effect on Iran's economic growth rate.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Economic Sanctions
  • Economic Growth Rate
  • Iran
  • Fuzzy Regression

مراجع

آذربایجانی، کریم؛ طیبی، سیدکمیل و صفادرگیری، حلیمه (1394). «اثر تحریم‏‌های اقتصادی ایالات‌متحده و اتحادیۀ اروپا بر تجارت دوجانبۀ ایران و شرکای عمدۀ تجاری آن: کاربرد مدل جاذبه». تحقیقات اقتصادی، دورۀ 50، شمارۀ 3: 539-562.
ابوالحسنی هستیانی، اصغر؛ علمی مقدم، مصطفی؛ منصوری، نسرین و امینی میلانی، مینو (1401). «بررسی تأثیر تحریم‌های اقتصادی بر نرخ تورم در ایران (رویکرد فازی)». فصلنامۀ سیاست‌های مالی و اقتصادی، سال 10، شمارۀ 38: 187-235.
ایرانمنش، سعید؛ صالحی، نورالله و جلایی اسفندآبادی، سید عبدالمجید (1400). «رتبه‌بندی تحریم‌های اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران، با استفاده ازنظر منتخبی از فعالان و دانش‌آموختگان اقتصاد بین‌الملل». مجلس و راهبرد، سال 28، شمارۀ 108: 257-296.
برقی‏‌اسگویی، محمدمهدی؛ شکری، مصطفی (1397). «بررسی عوامل اقتصادی مؤثر بر جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران با تأکید بر نقش مالیات بر درآمد (رویکرد فازی)». پژوهش‏‌های رشد و توسعۀ اقتصادی، سال 9، شمارۀ 33: 109-120.
ترابی، سید علی؛ توفیقی، سعیده (1397). برنامه‌ریزی ریاضی فازی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
توفیق، فیروز؛ متین، شهاب (1395). «بررسی آثار تحریم‌های نفتی بر رشد بخش‌های اقتصادی ایران، با استفاده از الگوی متغیّر مختلط داده – ستانده». اقتصاد دفاع، سال 1، شمارۀ 2: 111-133.
جمال‏‌پور، حمید؛ پروین، خیرالله و مرادی، مریم (1401). «تحلیل فرایند تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا و تأثیر آن بر اشتغال و توسعه در ایران». سپهر سیاست، سال 9، شماره 32: 115-136.
حدادی، مهدی (1382). «تحریم‌های بین‌المللی، ابزار سیاست ملی یا ضمانت اجرایی بین‌المللی». اندیشه‌های حقوقی، سال 1، شمارۀ 3: 109-128.
خدایی، ابراهیم (1388). «رگرسیون خطی فازی و کاربردهای آن در پژوهش‌های علوم اجتماعی». مطالعات اجتماعی ایران، دورۀ 3، شمارۀ 4: 82-99.
رسولی‏‌امیرآبادی، مسعود؛ قاسمی، علیرضا (1400). راهبردهای احتمالی ایالات‌متحده در قبال تحریم‏‌های جمهوری اسلامی و توصیه‏‌هایی به دولت سیزدهم. تهران: مرکز رشد دانشگاه امام صادق (ع).
زمانی‏‌نجف‏‌آبادی، محمدکاظم (1399). پیش‌بینی ارزش سهام با رویکرد منطق فازی و مقایسه آن با مدل رگرسیون خطی در صنعت پتروشیمی. تهران: انتشارات کتاب ونوس.
سلمانی، بهزاد؛ ذوالقدر، حمید و شکری، مصطفی (1396). «بررسی عوامل اقتصادی مؤثر بر نفوذ اینترنت در ایران با استفاده از رگرسیون فازی». فصلنامۀ نظریه‌های کاربردی اقتصاد، سال 4، شمارۀ 3: 91-116.
سلمانی، بهزاد؛ زراء نژاد، منصور و کیانی، پویان (1396). «مقایسۀ مدل تصحیح خطا و رگرسیون فازی برای پیش‌بینی تولید ناخالص ملی در ایران». پژوهش‏‌های اقتصادی، سال 17، شمارۀ 2: 101-120.
طغیانی، مهدی؛ درخشان، مرتضی (1393). «تحلیل عوامل تأثیرگذاری تحریم‌های اقتصادی بر ایران و راهکارهای مقابله با آن». راهبرد، سال 23، شمارۀ 73: 115-146.
طغیانی، مهدی؛ حسینی، سید عقیل و باستانی فر، ایمان و حیدری، محمدرضا (1393). مقدمه‏ای بر اقتصاد تحریم (مبانی نظری و تاریخچۀ تحریم در جهان و ایران). تهران: نیلوفران.
عزتی، مرتضی؛ سلمانی، یونس (1394). «برآورد اثر تحریم‌های اقتصادی بر رشد اقتصادی ایران». مطالعات راهبردی بسیج، سال 18، شمارۀ 67: 69-101.
عسگری ده‌آبادی، محمدمهدی؛ سوری، علی (1392، مهرماه). تخمین تابع تورم ایران به‌منظور بهبود سیاست‌گذاری در شرایط تحریم اقتصادی با استفاده از رگرسیون فازی. مقالۀ ارائه‌شده در کنفرانس بین‌المللی اقتصاد در شرایط تحریم در بابلسر.
عیسی‌‏زاده، سعید؛ محمودوند، رحیم و میرعالی، فرانک (1400). «اثر تحریم‌‏های اقتصادی بر GDP سرانه در اقتصاد ایران با استفاده از روش کنترل ترکیبی». پژوهش‌‏ها و سیاست‏‌های اقتصادی، سال 29، شمارۀ 99: 383-414.
غفاری، هادی؛ جلولی، مهدی و چنگی آشتیانی، علی (1392). «بررسی و پیش‌بینی آثار افزایش نرخ ارز بر رشد اقتصادی بخش‏های عمدۀ اقتصاد ایران (1355-1393)». پژوهش‏‌های رشد و توسعۀ اقتصادی، سال 3، شمارۀ 10: 41-58.
فدائی، مهدی؛ درخشان، مرتضی (1394). «تحلیل اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت تحریم‌های اقتصادی بر رشد اقتصادی در ایران». پژوهش‌های رشد و توسعۀ اقتصادی، شمارۀ 18: 113-132.
قلی‌زاده‏زاوشتی، مهدی؛ فضلی، صفر؛ کشاورز ترک، عین‌‏الله و ابن‌‏الرسول، اصغر (1397). «سناریوهای پیش‌ِروی بانک‏‌ها و نهادهای مالی وابسته به نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران، در مواجهه با تحریم‌‏های نظام بانکی». آینده‌پژوهی دفاعی، سال سوم، شمارۀ 8: 107-140.
کازرونی، سید علیرضا؛ اصغرپور، حسین و خضری، اوین (1395). «بررسی اثر تحریم‌های اقتصادی بر ترکیب شرکای عمدۀ تجاری ایران، طی دورۀ 1371-1392». پژوهشنامۀ بازرگانی، شمارۀ 79: 1-33.
کشاورز حداد، غلامرضا؛ ابونوری، اسماعیل و جهانی، طاهره (1399). «نااطمینانی درآمد نفت، تحریم‏‌ها و نوسانات متغیّرهای اقتصاد کلان». پژوهش‏‌های اقتصادی ایران، سال 25، شمارۀ 82: 42-1.
کیا، مصطفی (1395). منطق فازی در MATLAB. تهران: انتشارات دانشگاهی کیان.
متقی، سمیرا (1397). «تبیین کارایی تحریم‏های اقتصادی وضع‌شدۀ علیه جمهوری اسلامی ایران از منظر اقتصاد سیاسی». رهیافت انقلاب اسلامی، سال 12، شمارۀ 42، ص 89-106.
محمدی‏‌خبازان، محمد (1394). اثرات تحریم بر اقتصاد ایران. رسالۀ دکتری. دانشگاه تربیت مدرس.
موسوی‌‏مدنی، فریبرز (1395). مبانی و کاربرد نظریۀ فازی. تهران: دانشگاه الزهرا.
مولایی، محمد؛ گلخندان، ابوالقاسم (1392). «اثرات بلندمدت و کوتاه‌مدت کسری بودجه بر رشد اقتصادی ایران (با در نظر گرفتن متغیّر بدهی‌‏های خارجی)». راهبرد اقتصادی. سال 2، شمارۀ 5:95-115.
مهرگان، علی؛ کردبچه، حمید (1396). «بررسی آثار کوتاه‌مدت و بلندمدت تحریم کالاهای سرمایه‏ای وارداتی بر تولید ناخالص داخلی». مطالعات اقتصادی کاربردی ایران. سال 6، شمارۀ 22: 197-209.
ناجی‌عظیمی، زهرا (1395). آشنایی با برنامه‏ریزی خطی فازی. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
نفیو، ریچارد (2018). هنر تحریم‏‌ها، نگاهی از درون میدان. ترجمه: گروه مترجمان (1397). تهران: معاونت پژوهش‌‏های اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
نیلی، مسعود؛ کردبچه، حمید (1396). اقتصاد ایران چالش‏‌ها و رویکردهای دستیابی به رشد پایدار و اشتغال‌زا. تهران: مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌‏ریزی.
Aidt, T. S., Albornoz, F. and Hauk, E. (2021). Foreign influence and domestic policy. Journal of Economic Literature, Vol. 59, No. 2, 426-487.
Bali, M. (2018). The Impact of Economic Sanctions on Russia and its Six Greatest European Trade Partners: A Country SVAR Analysis. Finance and business, Vol. 14, No. 2, 45-67.
Caruso, R. (2003). The Impact of International Economic Sanctions on Trade: An empirical Analysis. Peace Economics, Peace Science, and Public Policy, Vol. 9, Issue 2, 1-36.
Draper, D. (1995). Assessment and Propagation of Model Uncertainty. Journal of the Royal Statistical Society. Series B, Methodological, Vol. 57, No. 1, 45-97.
Eyler, R. (2008). Economic Sanctions International Policy and Political Economy at Work. Palgrave Macmillan US.
Gharehgozli, O. (2017). An estimation of the economic cost of recent sanctions on Iran using the synthetic control method. Economics letters, Vol. 157, 141-144.
Gutmann, J., Neuenkirch, M. and Neumeier, F. (2021). The Economic Effects of International Sanctions: An Event Study. CESifo Working Paper, No. 9007, 1-27.
Heydarian, S., Pahlavani, M. and Mirjalili, S. H. (2021). Financial Sanctions and Economic Growth: An Intervention Time-series Approach. International Economic Studies, Vol. 51, No. 1, 1-14.
Hufbauer, G. C., Jeffrey, S., Elliott. K. and Oegg, B. (2007). Economic Sanctions Reconsidered: History and Current Policy. 3rd ed., Institute for International Economics, Washington DC.
Hufbauer, G. C. and Oegg, B. (2003). The Impact of Economic Sanctions on US Trade: Andrew Rose's. Gravity Model. International Economics Policy Briefs, Vol. 15, No. 3-4.
Katzman, K. (2021). Iran Sanctions. Congressional Research Service, RS20871.
Laudati, D. and Pesaran M. H. (2021). Identifying the Effects of Sanctions on the Iranian Economy Using Newspaper Coverage. CESifo Working Papers, No. 9217.
Medlicott, W. N. (1952). The Economic Blockade, Vol. s1 and 2, London: Longmans Green and Co.
Raghutla, C. (2020). The effect of trade openness on economic growth: Some empirical evidence from emerging market economies. Journal of Public Affairs, Vol. 20, issue 3, 1-8.
Rasouli Ghahroudi, M. and Chong, L. (2020). The Macroeconomic Determinants and the Impact of Sanctions on FDI in Iran. Economics and Business, Vol. 34, No. 1, pp. 15-34.
Splinter, M. and Klomp, J. (2022). Do Sanctions Cause Economic Growth Collapses? In: Beeres, R., Bertrand, R., Klomp, J., Timmermans, J. and Voetelink, J. (eds). NL ARMS Netherlands Annual Review of Military Studies 2021 Compliance and Integrity in International Military Trade. NL ARMS. T.M.C. Asser Press, The Hague.
Yelena, T. and Faryal, Q. (2016). Global oil glut and sanctions: The impact on Putin’s Russia. Energy Policy, Vol. 90, 140-151.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار