تدوین راهبردهای توسعۀ منطقه‌ای سواحل اقیانوسی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیای سیاسی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه جغرافیای انسانی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران .

3 دانشیار دانشکدۀ مدیریت و حسابداری، دانشکدگان فارابی، دانشگاه تهران، قم، ایران.

4 دکتری جغرافیای سیاسی، گروه جغرافیای سیاسی، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

مبحث توسعه در دهه‌های اخیر جزء مهمترین مشکلات کشورها و مناطق است. توسعه منطقه‌ای مفهوم نوینی است که می‌تواند با ایجاد یک روش مناسب، دستیابی به بهتر شدن استانداردهای زندگی، افزایش فعالیت‌های اقتصادی، افزایش سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف و سرانجام ترویج اقتصادی پویا و جذاب را پشتیبانی کند. توسعه اقتصادی مناطق گوناگون براساس توانمندی‌های هر منطقه صورت می‌پذیرد. سواحل اقیانوسی ایران، از توانمندی‌های بی‌شمار جهت توسعه منطقه‌ای نظیر، امکان بهره‌مندی از حمل‌ونقل دریایی، ترانزیت، صنایع دریایی، گردشگری و غیره برخوردار است، با وجود این کشور ایران آن‌گونه که شایسته‌است، از این توانمندی‌ها بهره‌مند نمی‌شود. بنابراین، این پژوهش برآن‌است که با تحلیل وضعیت سواحل اقیانوسی ایران، به تدوین و ارائه راهبردهای پیشنهادی جهت توسعه منطقه‌ای این سواحل بپردازد. در این پژوهش و درپی رسیدن به هدف موردنظر باتوجه به تکنیک  SWOT، به بیان نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید سواحل اقیانوسی ایران پرداخته شد و پس از طی فرایند ارزیابی، استراتژی‌ها یا راهبردهای رقابتی ـ تهاجمی به‌عنوان راهبردهای قابل قبول معرفی شدند. بنابراین با استفاده از نقاط قوت داخلی و فرصت‌های خارجی، سیستم می‌بایست در راستای اجرا و به کارگیری استراتژی‌های مذکور گام بردارد و با استفاده از نقاط قوت داخلی، بیشترین بهره‌مندی را از نقاط فرصت خارجی داشته باشد. همچنین راهبردهای انطباقی یا بازنگری به‌عنوان راهبردهای با اولویت دوم مشخص شدند. طبق این راهبرها می‌بایست در جهت رفع ضعف‌های داخلی یا کاهش آنها تلاش گردد، تا به ‌کارگیری از فرصت‌های ویژه و مناسب در این منطقه قابل بهره‌مندی باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Formulating Regional Development Strategies for Iran's Ocean Coasts

نویسندگان [English]

  • Seyed Abbas Ahmadi 1
  • Ali Hosseini 2
  • Mohammad Mirehei 3
  • Raziye Sadat Majidi 4
1 Department of Political Geography, Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Department of Human Geography, Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran .
3 College of Farabi, University of Tehran, Qom, Iran.
4 Department of Political Geography, Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Regional development is a concept that focuses on motivating and diversifying various economic activities and investing in various sectors in order to reduce differences and economic and social differences between different regions. It also supports the improvement of living standards, the intensification of economic activities, the increase of investment in different sectors, and finally the promotion of dynamic and attractive economy. The economic development of different regions is based on the capabilities of each. Despite the fact that Iran's oceanic coasts have numerous capabilities for regional development (the possibility of benefiting from sea transportation, transit, marine industries, tourism, etc.), there has not been much achieved in that regards. Thus, this research aims to analyze the situation of Iran's oceanic coasts, as to formulate and present suggested strategies for the regional development of these coasts. To this end, based on SWOT framework, the strengths, weaknesses, opportunities and threats of Iran's ocean coasts were discussed and after the evaluation process, some strategies or competitive-aggressive strategies were introduced. Consequently, the system should take steps towards the implementation and application of the mentioned strategies, and by making use of the internal strengths, it should benefit the most from the external opportunities. Correspondingly, adaptive strategies were identified as second priority strategies. According to these guidelines, efforts should be made to eliminate, or at least reduce, the internal weaknesses, so that it would be conceivable to take advantage of special and appropriate opportunities in this region.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Development
  • Regional Development
  • Iran’s Coastline
احمدی، سیروس و ابوالفضل کاوندی کاتب (1395) «اقیانوس هند و ضرورت‌های ارتقای سواحل مکران»، همایش فراوری پتانسیل‌های ژئوپلیتیکی توسعه در کرانه‌های اقیانوسی جنوب‌شرق کشور، وزارت کشور، مهرماه 1395.
باورصاد، بلقیس، ناجی رئوفی مرام و محمدرضا آبیار (1395) «مسئولیت اجتماعی سازمان بنادر ضرورتی برای توسعۀ دریامحور پایدار»، سومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در مدیریت، اقتصاد و علوم انسانی، 1395 باتومی گرجستان.  
بیات، حمیدرضا و ایرج حاتمی (1391) «بررسی عوامل مؤثر در توسعه‌نیافتگی سواحل مکران»، اولین همایش ملی توسعۀ سواحل مکران و اقتدار دریایی جمهوری اسلامی ایران، دانشگاه دریانوردی و علوم دریایی چابهار، کد مقاله 1012.
جعفری، حسن، ناصر سعیدی و حمید جعفری (1391) اولین همایش ملی توسعۀ سواحل مکران و اقتدار دریایی جمهوری اسلامی ایران، بهمن 1391.
حیدری مکرر، حمید و مرضیه شوقی (1390) «بررسی قابلیت‌ها و تنگناهای توسعۀ گردشگری روستایی در شهرستان دشتی»، مجموعه‌مقالات اولین همایش ملی جغرافیا و برنامه‌ریزی توریسم روستایی، صص 14-1.
دریاباری، سید جمال‌الدین و همکاران (1396) «آمایش سرزمینی و توسعۀ سواحل مکران با تأکید بر مکان‌یابی و احداث شبکه‌های حمل‌ونقل در راستای ارتقای موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک منطقه»، فصلنامۀ علمی-پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال دهم، شمارۀ دوم، بهار 1397.
دوست‌خواه واجاری، رضا و محمدحسن قلیزاده (1394) «شناسایی و رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر ترانزیت جاده‌ای کالا از کشور»، دومین کنفرانس ملی تحقیقات بازاریابی، تهران، مؤسسۀ اطلاع‌رسانی نارکیش.
زیاری، کرامت‌الله (1391)  اصول و روش‌های برنامه‌ریزی منطقه‌ای، یازدهم (پنجم ناشر)، انتشارات دانشگاه تهران.
سند توسعۀ مکران (1399) سازمان برنامه و بودجه کشور.
سند ملی آمایش سرزمین (1399) مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری، دبیرخانه شورای عالی آمایش سرزمین، سازمان برنامه و بودجۀ کشور.
ضرابی، اصغر و نازنین تبریزی (1390) «تعیین سطح توسعه‌یافتگی شهرستان‌های استان مازندران-رویکرد تحلیل عاملی»، فصلنامۀ جغرافیایی آمایش محیط، دورۀ 4، شمارۀ 12، صص 77-63.
کامران، حسن (1381) «جایگاه سیاست دریایی در جمهوری اسلامی ایران»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، دورۀ 52، شمارۀ 164، صص 598-585.
کاویانی، مراد و حسن مالداری (1396) «تأثیر موقعیت ژئوپلیتیک بر راهبرد ملی (مطالعه موردی: جنوب شرق ایران)»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دورۀ49 شمارۀ4، زمستان 96. صفحات 855-841.
کریمی‌پور، یدالله و محمد حیدری (1388) «ژئوپلیتیک کرانه‌های دریایی ایران از دیدگاه مدیریت یکپارچۀ مناطق ساحلی»، برگرفته از مطالعات مدیریت یکپارچۀ مناطق ساحلی، چاپ اول، دانشگاه خوارزمی.
گلکار، کوروش (1385)، «راهنمای انجام مرحله سنجش وضعیت به روش سوات برای کاربرد در طراحی شهری»، نشریۀ علمی پژوهشی صفه، شمارۀ 41.
مرادی مسیحی، واراز (1381) برنامه‌ریزی استراتژیک در کلان‌شهرها، به ضمیمۀ استراتژیک شهر لندن، نشر شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری.
ملت، شهرزاد و احسان شاد (1395) «توسعۀ دریامحور با محوریت حمل‌ونقل دریایی راهکاری برای دستیابی به اقتصادی پایدار»، کنگرۀ پیشگامان پیشرفت، مرکز الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت، 30 اردیبهشت، تهران.
مولایی قلیچی، محمد (1397) «تبیین و ارائۀ الگوی بهینۀ مدیریت رشد شهری (نمونه موردی: شهر کرج)» رسالۀ دکتری دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران.
هریسون، جفری و جان کارون (1382) مدیریت استراتژیک، چاپ اول، ترجمۀ بهروز قاسمی، انتشارات هیات.
منطقۀ آزاد چابهار، https://www.cfzo.ir/page/32
 
Apostolache, M. A. (2014). Regional development in Romania–from regulations to practice. Procedia Economics and Finance, 8, 35-41.
Arvin, M. B., Pradhan, R. P., & Norman, N. R. (2015). Transportation intensity, urbanization, economic growth, and CO2 emissions in the G-20 countries. Utilities Policy, 35, 50-66.
Barros, C. P., Chen, Z., & Wanke, P. (2016). Efficiency in Chinese seaports: 2002–2012. Maritime Economics & Logistics, 18(3), 295-316.
Chen, C., He, X., Liu, Z., Sun, W., Dong, H., & Chu, Y. (2020). Analysis of regional economic development based on land use and land cover change information derived from Landsat imagery. Scientific Reports, 10(1), 1-16.
Dudek, M., & Wrzochalska, A. (2019). Between competitiveness and sustainability? Achievements and dilemmas of regional policy in the context of economic development of rural regions: the case of Poland. European Journal of Sustainable Development, 8(2), 299-299.
Eversole, R. (2017). Economies with people in them: Regional futures through the lens of contemporary regional development theory. Australasian Journal of Regional Studies, 23(3), 305-320.
Eversole, R. and Martin, J. (2005). Participation and Governance in Regional Development: Global Trends in an Australian Context. Ashgate, Aldershot, UK.
Harvey, N., & Caton, B. (2010). Coastal management in Australia (p. 342). University of Adelaide Press.
Iammarino, S. (2018). FDI and regional development policy. Journal of International Business Policy, 1(3), 157-183.
Ishikura, T. (2020). Regional economic effects of transport infrastructure development featuring trade gateway region-asymmetric spatial CGE model approach. Transportation Research Procedia, 48, 1750-1765.
Khanin, S., Tulchynska, S., Popelo, O., Derhaliuk, M., & Ishchejkin, T. (2021). Systematization of functional features of intellectual and innovative determinants of the intensification of the regional economic development. Laplage em Revista, 7(2), 710-720.
Labidi, M. A. (2019). Development policy and regional economic convergence: The case of Tunisia. Regional Science Policy & Practice, 11(3), 583-595.
Martins, L. F., Gan, Y., & Ferreira-Lopes, A. (2017). An empirical analysis of the influence of macroeconomic determinants on World tourism demand. Tourism management, 61, 248-260.
Miller, H. J., Witlox, F., & Tribby, C. P. (2013). Developing context-sensitive livability indicators for transportation planning: a measurement framework. Journal of Transport Geography, 26, 51-64.
Pessoa, A. (2008). Tourism and regional competitiveness: The case of the Portuguese Douro valley. RPER, (18), 55-75.
Pike, A., Rodríguez-Pose, A., & Tomaney, J. (2016). Local and regional development. Routledge.
Sato, R. (2000). Transportation and economic development: A US-Japan comparison. Japan and the world Economy, 12(1), 103-106.
Szabo, N., Farkas, R., & Varga, A. (2021). The economic effects of passenger transport infrastructure investments in lagging regions. Would the increase in commuting be beneficial for regional development?. Growth and Change, 52(4), 2099-2123.
Tegar, D., & Gurning, R. O. S. (2018). Development of marine and coastal tourism based on blue economy. International Journal of Marine Engineering Innovation and Research, 2(2).
Thompson, C. C., Kruger, R. H., & Thompson, F. L. (2017). Unlocking marine biotechnology in the developing world. Trends in biotechnology, 35(12), 1119-1121.