یک قرن توسعۀ اقتصادی: ارزیابی حکمرانی نظام برنامه‌ریزی توسعۀ ملی در ترکیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، گروه مهندسی صنایع، دانشکدۀ فناوری‌های صنعتی، دانشگاه صنعتی ارومیه، ارومیه، ایران .

چکیده

ترکیه یکی از کشورهای باسابقه در زمینۀ برنامه‌ریزی توسعه است. ریشۀ برنامه‌ریزی توسعه با برنامه‌های توسعۀ صنعتی دهۀ 1930، شروع آن با تدوین برنامه‌های توسعۀ پنج‌سالۀ اوایل دهۀ 1960 و تکامل آن نیز، با پروگرام‌های میان‌مدت سه‌ساله و برنامه‌های راهبردی اوایل قرن بیست‌و‌یکم بوده است. هدف اصلی این پژوهش، مطالعۀ سیر تحولات نظام برنامه‌ریزی توسعه با روش تاریخی و اسنادی و همچنین، ارزیابی حکمرانی برنامه‌ریزی توسعه، با رویکرد سیستمی است. با رویکرد سیستمی، قصد داریم که با شناسایی مؤلفه‌ها و عناصر نظام برنامه‌ریزی، تعاملات و روابط اجزای سیستم را برای حصول اهداف بررسی نماییم. ارزیابی الگوی حکمرانی نظام برنامه‌ریزی نشان می‌دهد که سیستم برنامه‌ریزی توسعه در ترکیه پویا بوده است و طی ‌صد سال گذشته، با اصلاحات ساختاری، تکامل پیداکرده است. نظام برنامه‌ریزی توسعۀ ملی در این کشور، چندسطحی بوده است و شامل برنامه‌های توسعۀ بلندمدت پنج‌ساله، پروگرام‌های میان‌مدت سه‌ساله، برنامه‌های مالی میان‌مدت سه‌ساله، برنامۀ سرمایه‌گذاری یک‌ساله، برنامۀ سرمایه‌گذاری ریاست‌جمهوری و برنامه‌های راهبردی سازمان‌هاست که باهم ارتباط نظام‌مند دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Century of Economic Development: Assessing the Governance of the National Development Planning System in Türkiye

نویسنده [English]

  • Rahim Taghizadeh
Associate Professor of Economics, Urmia University, Urmia, Iran .
چکیده [English]

Türkiye is one of the countries with a long history of development planning. The roots of development planning date back to industrial development programs in the 1930s. It started with the formulation of five-year development plans in the early 1960s and evolved through medium-term programs and strategic plans in the early 21st century. The main objective of this research is to study the evolution of the development planning system using a historical and documentary approach, and also to evaluate the governance of development planning with a systemic approach. With the systemic approach, we intend to describe the interactions and relationships of the components and elements of the planning system to achieve the objectives. The evaluation of the governance pattern of the planning system shows that the development planning system in Türkiye has been dynamic and has evolved over the past one hundred years through structural reforms. The national development planning system in this country is multi-level and includes five-year long-term development plans, three-year medium-term programs, three-year medium-term financial plans, one-year investment programs, presidential investment plans, and strategic plans of organizations, all of which are systematically interconnected.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Development Planning
  • Industrial Plan
  • Governance
  • Assessment
  • System Approach
  • Türkiye
آل یاسین، احمد (1399). آسیب‌شناسی توسعه‌نیافتگی ایرانیان. تهران: پژواک کیوان.
 
Akkor, N. (2018). 1929 Dünya Ekonomik Krizi Ve Türkiye’de Devletçilik Politikasina Geçiş. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 133-139.
Alexander, E. R. (1992). Approaches to planning: Introducing current planning theories, concepts, and issues. Taylor & Francis.
Altiparmak, A. (2002). Türkiye’de devletçilik döneminde özel sektör sanayiin gelişimi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(13), 35-59.
Atakişi, A., & Cebeci, A. (2022). Kalkınma Planlarının Kıyaslamalı Analizi: Türkiye Örneği. Ekonomi ve Finansal Araştırmalar Dergisi, 4(2), 157-172.
Ay, İ. C. (2012). II. Dünya Savasi Ulusal Planlama Faaliyetleri: 1946 Ivedili Sanayi Plani Ve 1947 Türkiye Iktisadi Kalkinma Plani'nin Karsilastirmali Analizi. Istanbul Journal of Economics= İstanbul İktisat Dergisi, 62(1), 147.
Bakanlığı, Kalkınma. (2013) X. Beş Yıllık Kalkınma Planı (2007–2013). KB Yayınları, Ankara.
Başol, K. (2001). Türkiye Ekonomisi. İzmir: Anadolu Matbaacılık.
Çelik, O., & Çetiner, S. (2019). Türkiye ekonomisinde kalkınma planları ve kalkınma planlarındaki söylem değişiklikleri. Uluslararası Ekonomi Siyaset İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 2(3), 121-131.
Dekker, E. (2022). Tinbergen in Turkey: Exporting Institutions. History of Political Economy, 54(3), 507-527.
DPT. (1963). Devlet Planlama Teşkilatı, Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963-1967), Ankara: DPT Yayınları.
DPT. (1963b) I. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963–1967). DPT Yayınları, Ankara.
DTP. (1968) II. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1968–1972). DTP Yayınları, Ankara.
DTP. (1973) III. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1973–1977). DTP Yayınları, Ankara.
DTP. (1978) IV. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1978–1983). DTP Yayınları, Ankara.
DTP. (1985) V. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985–1989). DTP Yayınları, Ankara.
DTP. (1990) VI. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985–1989). DTP Yayınları, Ankara.
DTP. (1996) VII. Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996–2000). DTP Yayınları, Ankara.
DTP. (2001) VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001–2005). DTP Yayınları, Ankara.
DTP. (2007) IX. Beş Yıllık Kalkınma Planı (2007–2013). DTP Yayınları, Ankara.
Ertuna, Ö. (2004). Osmanlı ve Türkiye Ekonomilerinin Borç Bunalımı. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 21(24), 6-22.
Fischer, F. (2002). Policy discourse and the politics of Washington think tanks. In Argument Turn Policy Anal Plan (pp. 29-50). Routledge.
Hale, W. (1980). Ideology and economic development in Turkey 1930–1945. British Journal of Middle Eastern Studies, 7(2), 100-117.
İnan, A. A. (1972). Devletpilik Ilkesi ve Turkiye Cumhuriyetinin Birinci Sanayi Plani, 1933. (Ankara, Turk Tarih Kurumu).
Kanca, O. (2012). 1950-1960 Arası Türkiye'de Uygulanan Sosyo-Ekonomik Politikalar/Socio-Economic Policies Applied in Turkey Between the Years Of 1950-1960. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19), 47-63.
Kesik, A. (2015). Development Planning in Turkey: An Assessment. Economic Planning and Industrial Policy in the Globalizing Economy: Concepts, Experience and Prospects, 77-113.
Övgün, B. (2010). Türkiye’de Planlama: Sektörel Gelişmeden Kalkinmaya Kalkinmadan Stratejiye. Memleket Siyaset Yönetim, 5(13), 176-204.
Öztürk, A. (1984). Türkiye'deki planlama çalışmaların değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 85-104.
Parasız, İlker. (1998), Türkiye Ekonomisi, 1923’den Günümüze İktisat ve İstikrar Politikaları, Ezgi Kitabevi Yayınları, Bursa.
Sagasti, F. R. (1988). National development planning in turbulent times: new approaches and criteria for institutional design. World Development, 16(4), 431-448.
Somel, A. (2010). Devletçilik ve Planlama Tartışmalarına Damga Vuran Forum Dergisi, İstanbul: Yazılama Yayınevi.
Süslü, B. (2001). Türkiye’de 1990 sonrası izlenen faiz politikası. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (3).
T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı (HMB). (2022). Hazine ve Maliye Bakanlığı Websitesi. https://www.hmb.gov.tr/bumko-orta-vadeli-mali-plan-ve-ekleri.  
T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı (SBB) (2021). 2021 yılı Performans Programı. Ocak 2021.
T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı (SBB). (2020a). Program Bütçe Rehberi. Ankara: SBB.
T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı (SBB). (2020b). 2021-2023 Bütçe Hazırlama Rehberi, Ankara: SBB.
T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı (SBB). (2022b). 2021-2023 Dönemi Orta Vadeli Mali Plan. Ankara: SBB., https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/10/2021-2023-Donemi-Orta_Vadeli-Mali-Plan.pdf
T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı (SBB). (2022c). 2022 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı. Ankara: SBB., https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2021/10/2022-Yili-Cumhurbaskanligi-Yillik-Programi-26102021.pdf
T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı (SBB). (2022d). Orta Vadeli Program 2022-2024. Ankara: SBB. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2021/09/Orta-Vadeli-Program-2022-2024.pdf
T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı (SBB). (2022e). 2022 Yılı Yatırım Programı. Ankara: SBB. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/01/2022-Yili-Yatirim-Programi_21012022.pdf
Tinbergen, J. (1967). Development Planning. London.
Tokgöz, E. (2001). Türkiye’nin İktisadi Gelişme Tarihi (1914-2001). Ankara: İmaj Yayınevi. 6.Baskı.
Uzunkaya, S. Ş. (2020). Türkiye Ekonomisi’nde 1923-1977 Yillari Arasindaki Sanayi Ve Kalkinma Planlarinin Değerlendirilmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14-30.
Yılmaz C (2003) Kompleks Modernite için Planlama: Türkiye Örneği (Planning for complex modernity: the Turkish case) Doktora Tezi (Ph.D. Thesis). Bilkent Üniversitesi, Ankara.
Yücel, F. (2014). Cumhuriyet Türkiye’sinin Sanayileşmede İlk Önemli Adımı: Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı 1934-1938. TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası Yayınları, Ankara, 1, 39.