تجزیه و تحلیل تغییرات بهره‌وری انرژی‌ در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 پژوهشگر مرکز پژوهشهای توسعه و آینده‌نگری، تهران، ایران

3 استاد یار، عضو هیئت علمی پژوهشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

مقاله حاضر در پی پاسخ به این پرسش اساسی است که مهم‌ترین عامل تغییرات بهره‌وری انرژی در ایران طی دوره 1394 ـ 1385 چیست؟ به همین منظور، بر مبنای سه جدول داده ـ ستانده متقارن فعالیت در فعالیت به قیمت ثابت »سال 1385 مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی»، «سال 1390 مرکز آمار ایران» و «جدول بهنگام شده سال 1394 با روش RAS» درچارچوب روش‌شناسی مطالعه ژاکوب (2003)، تغییرات بهره‌وری انرژی به شش عامل«تغییرات ارزش‌افزوده»، «تغییرات مصرف انرژی»، «تغییرات عرضه داخلی»، «تغییرات ساختاری(تکنولوژی)»، «تغییرات مصرف (سهم) بخشی تقاضای نهایی» و «تغییرات ترکیب درون بخشی تقاضای نهایی» در سطح فعالیتهای «کشاورزی»، «صنعت»، «برق»، «حمل و نقل»، «سایر خدمات» تجزیه شده است. نتایج نشان می‌دهد تغییرات ارزش افزوده برای بخشهای یادشده، کاهش دهنده بهره‌وری انرژی است. به بیان دیگر، بهره‌وری انرژی از محل ارزش افزوده تأثیر منفی پذیرفته است. این در حالی است که اثر تغییرات میزان مصرف انرژی فقط در بخش‌‌های کشاورزی و برق کاهنده بوده است. همچنین، اثرات سایر عوامل مورد بررسی بر بهره‌وری انرژی طی دوره مورد بررسی تقریبا صفر بوده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Energy productivity Decomposition in Iran

نویسندگان [English]

  • Esfandiar jahangard 1
  • ali faridzad 1
  • jamal kakaie 2
  • akbar ahmadi 3
1 Associate Professor/ Economics, Allameh Tabataba'i University
2 Economics researcher Development and Foresight Research Center
3 Faculty member of Economics, Allameh Tabataba'i University
چکیده [English]

The present paper aims to identify the most important factor that explains productivity changes in energy use in Iran over the period of 1385-1394-.
Towards this end, the authors have utilized three symmetric industry by industry input-output tables namely, IOT at 1385 constant prices introduced by research center affiliated to Iranian parliament, IOT at 1390 constant prices introduced by Iran’s statistics center and the 1394 -IOT updated by RAS method. Jacob (2003) attribute productivity Changes in energy use to six factors.  The authors have applied the Jacob formula to decompose productivity changes into six cause factors namely, changes in value added, changes in energy consumption, changes in domestic energy supply, structural changes -technology factor, final demand changes, inter industry final demand changes pertaining to agricultural, industry, power, transportation and other service sectors. The results of this study reveal that productivity changes in energy use is negatively affected by value added changes while changes in energy consumption in agriculture and power sectors had a declining impact on productivity and the effect of other factors in productivity changes has been negligible over the period under study.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Energy Productivity
  • Structural Decomposition
  • Subsidy Targeting
  • Input-Output Table

مراجع

آرمن، سید عزیز و زارع، روح‌الله (1384). «بررسی رابطه علیت گرنجری بین مصرف انرژی و رشد اقتصادی در ایران طی سال‌های 1381-1346». فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی، سال هفتم، شماره 24: 143-117.
آرمن، سید عزیز و تقی‌زاده، سمیرا (1392). بررسی عوامل مؤثر بر شدت انرژی در صنایع کارخانه‌ای ایران. فصلنامه اقتصاد انرژی ایران، سال دوم، شماره 8: 20-1.
امامی میبدی، علی (1379). اصول اندازه‌گیری کارایی و بهره‌وری. تهران: مؤسسه مطالعات پژوهش‌های بازرگانی.
بزازان، فاطمه (1390). «مقیاس بهره‌وری کل عوامل تولید: رویکرد داده ـ ستانده». مجله سیاست‌گذاری اقتصادی، سال سوم، شماره 5: 168-143.
پدرام، مهدی؛ بصیرت، مهدی و امیری، مریم (1394). «بررسی اثرات تکانه‌های اقتصادی بر رشد بهره‌وری انرژی: مطالعه موردی کشورهای صادرکننده نفت 2011-2000». فصلنامه اقتصاد مالی و توسعه، سال نهم، شماره 33: 148-135.
تارنمای سازمان برنامه و بودجه کشور (1397). قانون برنامه پنج‌ساله چهارم، پنجم و ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران.
تارنمای روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران (1394). قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقاء نظام مالی کشور.
جهانگرد، اسفندیار (1393). تحلیل‌های داده ـ ستانده: فناوری، برنامه‌ریزی و توسعه. تهران: آماره.
جهانگرد، اسفندیار؛ شرکت، افسانه و کاکائی، جمال (1398). «تجزیه و تحلیل تغییرات بهره‌وری نیروی کار 90 ـ 1385؛ مطالعه موردی استان تهران و سایر استان‌های کشور». فصلنامه سیاست‌گذاری پیشرفت اقتصادی، سال ششم، شماره 1، پیاپی (17): 40- 21.
حقیقت، جعفر؛ انصاری لاری، محمد صالح و کیانی، پویان (1393). ارزیابی کارایی انرژی در بخش خانگی استان‌های کشور. پژوهشنامه اقتصادی انرژی ایران، سال چهارم، شماره 131:16-89.
دشتی، نادر؛ یاوری، کاظم و صباغ کرمانی، مجید (1388). تجزیه رشد بهره وری کل عوامل تولید در صنعت ایران با استفاده از رهیافت اقتصادسنجی. فصلنامه اقتصاد مقداری، سال ششم، شماره 1: 128-101.
راسخی، سعید و سلمانی، پروین (1392). «رابطه شدت انرژی و کارایی اقتصادی در کشورهای منتخب با استفاده از الگوی گشتاور تعمیم یافته: کاربردی از تحلیل پنجره‌ای پوششی داده‌ها». فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، سال بیست و یکم، شماره 67: 24-5.
شیری، مهدی؛ نوری، افسانه و توکلی، محمدرضا (1387). «ارزیابی تغییرات بهره‌وری کل عوامل تولید با استفاده از شاخص تورنکوئیست در بخش صنعت و معدن». فصلنامه اقتصاد کلان، سال هشتم، شماره 3: 80-59.
شهابی‌نژاد، وحید (1394). «ارزیابی بهره‌وری عامل انرژی در ایران و کشورهای منتخب درحال توسعه در دوره 2011 ـ 2007». فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی، سال 11، شماره (46): 242 ـ 221.
عباسیان، عزت الله و مهرگان، نادر (1386). «اجزای بهره‌وری کل عوامل تولید حمل و نقل و ارتباطات». پژوهشنامه حمل و نقل، سال چهارم، شماره 4: 38-23.
فتحی، بهرام؛ خداپرست مشهدی، مهدی؛ همایونی فر، مسعود و سجادی فر، سید حسن (1396). «مطالعه مقایسه ای کارایی انرژی، زیست‌محیطی در کشورهای در حال توسعه با رویکرد ستانده مطلوب و نا مطلوب در محیط رقابتی»، پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، سال بیست و پنجم، شماره 81: 121- 85.
فیض‌پور، محمد علی و شمس اسفندآبادی، علی (1395). «بهره‌وری نیروی کار و بیکاری: شواهدی از استان‌های ایران طی دوره برنامه چهارم توسعه (1388-1384)». فصلنامه سیاست‌های مالی و اقتصادی، سال چهارم، شماره 16: 27-7.
قنبری، علی؛ خاکسار آستانه، سمانه و خاکسار آستانه، حمیده (1392). «بررسی عوامل مؤثر بر بهره‌وری انرژی در بخش کشاورزی ایران». فصلنامه تحقیقات اقتصاد کشاورزی، سال ششم، شماره 1، پیاپی (21): 21-1.
گراوند، سهراب؛ مهرگان، نادر؛ صادقی، حسین و ملکشاهی، مجتبی (1392). «ارزیابی کارایی انرژی در صنعت پتروشیمی کشور». مجله علمی پژوهشی سیاست گذاری اقتصادی، سال پنجم، شماره 10: 74-57.
مقدم تبریزی، ناهید و والی‌زاده زنوز، پروین (1385). «بررسی بهره‌وری در اقتصاد ایران». فصلنامه روند، سال پنجم، شماره 15: 41-15.
محمودی، شکوه و جلائی اسفندماه آبادی، سید عبدالمجید (1395). «تحلیل تأثیر شدت انرژی بر ارتباطات پسینی و پیشینی بخش انرژی با سایر بخش‌های اقتصادی با تأکید بر بخش کشاورزی». فصلنامه پژوهش‌های رشد و توسعه، سال هفتم، شماره 28: 140-127.
مرکز آمار ایران (1390). حساب‌های ملی و منطقه‌ای و جداول داده- ستانده اقتصاد ایران.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1398). جداول داده- ستانده اقتصاد ایران، سال 1385.
Chenery, H. & Watanabe, T. (1958). International comparisons of the structure of production. Economicetrica, 26 (4): 487-521.
Dietzenbacher, Erik; Alex, R. Hoen, and Bart Los (2000). Labor productivity in Western Europe 1975-1985: An intercountry, interindustry analysis. Journal of Regional Science, 40: 425-452.
Halkos, G. E. & N. G. Tzeremes (2011). The Effect of Energy Consumption on Countries Economic Efficiency: A Conditional Robust Non Parametric Approach. MPRA Paper 28692, University Library of Munich, Germany.
Hoekstra, R. & Van der Bergh, J.C.J.M. (2003). Comparing structural and index decomposition analysis. Energy Economics, 25 (1): 39-64.
Honma, S. & Hu, J.L. (2009). Total-factor energy efficiency of regions in Japan. Energy Policy 37: 3941-50.
Honma, S. & Hu, J.L. (2013). Total-factor energy efficiency for sectors in Japan. Energy Sources, Part B, 8: 130-136.
Honma, S. & Hu, J.L. (2014). A Comparative Study of Energy Efficiency of OECD Countries: An Application of the Stochastic Frontier Analysis, the 6th. International Conference on Applied Energy-ICAE2014.
Hu J.L. & Wang Sh. C. (2006). Total-factor energy efficiency of regions in China. Journal of Energy Policy, 34 (17): 3206-17.
International Energy Agency (IEA) (2015). World Energy Outlook. OECD/IEA.
Jacob, Jojo (2003(. Structural Change, Liberalization and Growth: The Indonesian Experience in an Input-Output Perspective. Available at http://www.druid.dk/conferences/winter2003/Paper/jacob.pdf
Jorgenson, D. W. Ho, M. S. Samuels, J. D, & Stiroh, K. J. (2007). Industry origins of the American productivity resurgence. Economic Systems Research, 19 (3): 229-252.
Jorgenson, D & Dougherty C (1996) “International Comparisons of the Sources of Economic Growth.” American Economic Review 86 (2): 25-29.
Nel, W.P. & Van, Zyl G. (2010). Defining limits: Energy constrained economic growth. Appl. Energy, 87 (1): 168-177.
Patterson, M.G. (1996). What is energy efficiency? Concepts, indicators, and methodological issues. Energy Policy, 24 (5): 377-390.
Stern, D.I. (1993). Energy and economic growth in the U.S.A.: A multivariate approach. Journal of Energy Economics, 15 (2): 137-150.
Stern, D.I. & C.J. Cleveland (2004). Energy and Economic Growth. Rensselaer Working Papers, No. 0410. Rensselaer Working Papers in Economics. http://www.rpi.edu/dept/economics/www/workingpapers/
Wolff, Edward (2007). Measures of Technical Change and Structural Change in Services in the U.S.: Was There a Resurgence of Productivity Growth in Services? 16th. International Input-Output Conference, Istanbul, Turkey.
Zhang, X.P. Cheng, X.M. Yuan, J.H. & GAO, X.J. (2011). Total-factor energy efficiency in developing countries. Journal of Energy Policy, 39 (2): 644-650.
Zhao-Hua, Wang; Hua-Lin, Zeng; Yi-Ming, Wei, & Yi-Xiang, Zhang (2012). Regional total factor energy efficiency: An empirical analysis of industrial sector in China. Journal of Apply Energy, 97 (1): 115-23.
پژوهش های برنامه و توسعه
دوره 1، شماره 4
اسفند 1399
صفحه 37-66

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار